75 jaar geleden werd de Stad Dendermonde bevrijd en begon de bevrijding van Europa van een verschrikkelijk naziregime. Ook Dendermonde en Dendermondenaren kwamen niet ongehavend uit deze tweede Wereldoorlog. Meerdere inwoners lieten hun leven in de strijd tegen de Duitse bezetter. Hun namen mogen niet vergeten worden en het herbeleven van zo’n tijd moet met alle middelen vermeden worden. De Duitse kunstenaar Gunther Demnig startte het project van de ‘struikelstenen’ op ter nagedachtenis van de slachtoffers van het niets ontziende naziregime tijdens de Tweede Wereldoorlog. Momenteel liggen er in heel Europa reeds bijna 75.000 herdenkingssteentjes ingemetseld in het voetpad voor de woning van het slachtoffer van de naziterreur.
Wet van Murphy
De eerste struikelsteenlegging in Dendermonde leek wel behekst. De feitelijke stenen waren niet te vinden. Gunther Demnig had ze via de post opgestuurd, maar bij de Stadsdiensten waren ze nergens te bespeuren. Heel wat telefoontjes en over-en-weer geloop later opteerde men voor de meest verstandige oplossing; een gewone struikelsteen zonder naamplaatje erop leggen. Spijtig, maar het kon niet anders. Tijdens de zoektocht konden de vele belangstellenden genieten van de gastvrijheid van de paters van de abdij. Ondertussen heeft men gevonden waar de stenen uithangen en deze zullen zo snel als mogelijk ter bestemming geraken.
Dom Anselmus
Net voor de ingang werd de eerste struikelsteen geplaatst ter herdenking van Dom Anselmus, die als hoofd van de verzetscel ‘Bravery’, opgepakt en in Loppem geëxecuteerd werd op 10 november 1942. Een ‘struikelsteen’ is een gedenksteentje dat ingemetseld wordt in het voetpad, voor de vroegere woning van iemand die tijdens de nazibezetting van ons land verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven werd. Het al dan niet door verklikking oppakken van verzetslieden en politieke opposanten door de Gestapo of de Feldpolizei was tijdens de Tweede Wereldoorlog immers schering en inslag. Naar verluid bestond er tijdens de naziperiode van vorige eeuw een bedenkelijk Duits gezegde bij het struikelen over een steen : ‘Hier moet wel een Jood begraven liggen’. Vandaar de naamkeuze.
“Dom Anselmus was één van de drie Dendermondenaren die op 10 november 1942 de dood met de kogel hebben gekregen op bevel van de Duitse bezetter. Dit gebeurde in het Tillegembos te Loppem en er waren nog vijf andere lotgenoten. Op de plaats waar ze werden gefusilleerd verrees tien jaar later een groot houten kruis. Aan de voet van dit kruis zou voortaan jaarlijks een herdenkingsplechtigheid worden ingericht”, belichtte burgemeester Piet Buyse de eerste Dendermondenaar voor wie een struikelsteen gelegd werd.
“De drie Dendermondenaars waren E.P. dom Anselmus De Meirsman o.s.b., René Verleyen en Antoine Hannoset. Zij maakten tijdens de oorlog deel uit van de spionagegroep Bravery. Deze was gesticht door de Belgische commandant Albert Stainier. De verzetsgroep ‘Brave’ was echter geen lang leven beschoren. Reeds op 10 maart 1942 werd commandant Stainier betrapt bij het uitzenden van een radioboodschap. Hij werd aangehouden, ter dood veroordeeld en op 2 april 1942 in Hechtel gefusilleerd. Samen met Dom Anselmus, leider van deze weerstandscel, gedenken we vandaag ook volgende personen, allen leden van de lokale weerstandscel van het Belgisch Vrijwilligers Legioen: Antoine Hannoset, Adolf De Mol, Tony en Pierre De Landtsheer, Jozef Maes, Jean De Grauwe, Albéric Reubens en Willem Loret, van wie later ter hoogte van hun gewezen woonplaats een struikelsteen zal worden onthuld.” Daarop las Marieke De Coninck een samenvatting van het leven van deze verzetsstrijders voor. Tenslotte speelde Hilde Meskens nog een ingetogen Il Selentio.
Gunther Demnig en het grootste Holocaust memorial
“Ik kan mij zelf moeilijk de dood van zes miljoen Joden voorstellen”, zei Gunther Demnig, de man die het grootste Holocaust memorial ter wereld oprichtte. “Zes miljoen! Ook voor jonge mensen is dit een abstract begrip. Maar dit is geen abstract gebeuren. Het gaat om mensen uit onze buurt, om mensen die hier dicht bij ons leefden. We mogen dat nooit vergeten.” In de Talmoed staat bovendien, dat ‘een mens slechts vergeten is, als we zijn naam vergeten zijn’. Sinds 1992 reist Demnig de wereld rond om zijn ‘struikelstenen’ of ‘Stolpersteine’ overal aan de huizen van slachtoffers van het naziregime te plaatsen. “Ik ben inderdaad in Keulen begonnen. Daar heb ik mijn eerste struikelsteen geplaatst. In Keulen zijn namelijk Sinti en Roma zigeuners als eerste slachtoffers gedeporteerd naar ‘vernietigingskampen’. Wanneer mensen zien en beseffen dat die ganse terreur in hun buurt, naast hun deur gestart is, dan wordt de ganse genocide ineens heel concreet. Ik dacht om eerst de plakken aan de gevel te hangen, maar 80 of 90% van de mensen weigeren dat. Bovendien heb ik een voorbeeld van een familie waarvan de 22 leden vermoord werden. Die kunnen niet allemaal op een gevel. Vandaar dat ze op het openbaar domein, in het voetpad voor de ingang geplaatst werden”, licht Demnig zijn keuze toe. “Binnenkort zullen er 75.000 struikelstenen geplaatst zijn. Al deze stenen ‘om de hoek’ hebben elk een eigen verhaal. En dat verhaal mag nooit verzwegen worden, moet steeds verder doorverteld worden. Zo ook hier in Dendermonde.”
